Perły architektury złapane w sieci

Już od kilku lat specjalistyczny wortal www.sztuka-architektury.pl organizuje plebiscyt Polska Architektura XXL podsumowujący najważniejsze osiągnięcia polskiej architektury poprzedniego roku. Na początku maja 2010 zakończyła się kolejna jego edycja. Głosami internautów i ekspertów wybrane zostały perły architektury 2009 roku. Oto rezultaty.

Pierwszym etapem plebiscytu było zebranie typów od zaproszonych ekspertów oraz zgłoszenia czytelników. Dzięki temu wyłoniona została grupa wiodących wydarzeń, która została poddana pod głosowanie internautów i ekspertów.

Na liście nominowanych budynków i wydarzeń 2009 roku znalazło się blisko pięćdziesiąt propozycji w dziewięciu kategoriach: kultura i nauka, stare i nowe, biura, dom i mieszkanie, przestrzeń publiczna, ekologia, sport, wydarzenie oraz nadzieja 2009 r. Zaproszonymi przez nas ekspertami byli: Urszula Gołota – kustosz działu architektury współczesnej w Muzeum Architektury we Wrocławiu, Maciej Gardiasz – architekt i wiceprezes szczecińskiego oddziału SARP, Bartosz i Michał Haduch – publicyści i architekci z krakowskiej pracowni NArchitekTURA, Marcin Kościuch – architekt z pracowni Ultra Architekci, wiceprezes poznańskiego oddziału SARP oraz Piotr Kuczia – architekt pracujący w Polsce i Niemczech.

Czas na podsumowanie wyników.

Głosowanie czytelników
W kategorii „kultura i nauka” za najlepszy uznany został budynek Biblioteki Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu zaprojektowany przez pracownię Neostudio, Consultor Sp. z o. o. i APA Jacek Bułat. Forma budynku, usytuowanego w sąsiedztwie wielkich realizacji pruskich z początku dwudziestego wieku, w bezpośrednim sąsiedztwie Opery i Zamku Cesarskiego, na tyłach Collegium Maius, jest próbą pogodzenia sprzeczności i połączenia tego, co najbardziej wartościowe w historycznej tkance miasta z nowoczesną, powściągliwą formą i rozwiązaniami funkcjonalnymi odpowiadającymi na potrzeby współczesnych użytkowników. Najlepszym biurowcem okazał się kameralny budynek firmy Knauf w Brzeziu pod Opolem. Powstał on w wyniku gruntownej modernizacji hali magazynowo-warsztatowej z lat 70-tych ubiegłego wieku, a autorami interwencji, w wyniku której przeciętny obiekt przemysłowy zamienił się w nowoczesny biurowiec o czystych, minimalistycznych formach, byli architekci z Pracowni Architektury M. i A. Domicz.

Spośród nominowanych budynków o funkcji mieszkaniowej z największym uznaniem spotkała się „Złamana stodoła” w Bielanach Wrocławskich. Zaprojektowany przez wrocławską pracownię PAG Tomasza Głowackiego dom, którego forma wpisuje się w popularny od kilku lat w designie i architekturze nurt zestawiania motywów zaczerpniętych z tradycyjnej, ludowej wytwórczości i elementów w pełni nowoczesnych. Od samego początku zdecydowanym faworytem publiczności w kategorii „ekologia” był niewielki kościółek Votum Aleksa w Tarnowie nad Wisłą, którego autorami są architekci z młodej, warszawskiej pracowni Beton. Niewielki, usytuowany nad brzegiem rzeki budynek ujmuje zarówno skromną, minimalistyczną formą harmonijnie wpisującą się w krajobraz wiślanej skarpy, jak i tradycyjnymi, przyjaznymi środowisku naturalnemu rozwiązaniami i materiałami – drewnianą konstrukcją i osikowym gontem na dachu. W kategorii „przestrzeń publiczna” najwięcej głosów zdobył zaprojektowany przez JEMS Architektów pawilon na Skwerze Hoovera w Warszawie, ukończony wprawdzie pod koniec roku 2008, ale oficjalnie otwarty w styczniu 2009 r. Będący ukoronowaniem rewitalizacji Krakowskiego Przedmieścia niewielki, podłużny budynek o lekkiej, przeszklonej fasadzie i masywnej tylnej elewacji z piaskowca jest ukłonem w stronę architektury modernistycznej, a jednocześnie świetnie wpisuje się w zabytkowe otoczenie reprezentacyjnego traktu stolicy.

Najlepszym obiektem sportowym okazała się hala sportowa w Bytomiu, zrealizowana według projektu wrocławskiej firmy Maćków Pracownia Projektowa, zaskakująca formą i gamą kolorystyczną nietypową dla tego typu budynków. Architekci sięgnęli tu po odważne zestawienie antracytowej blachy na elewacjach oraz złotej na części ścian i suficie holu wewnątrz budynku, a jedną ze ścian rozcięli dynamicznym, przeszklonym pęknięciem.

Miniony rok – mimo że kryzysowy – obfitował w ciekawe wydarzenia i projekty. Dlatego wybór wśród kandydatów do tytułu „wydarzenia” i „największej nadziei” 2009 roku nie był łatwy. Pierwszy z nich przypadł Polska! Year – kulturalnej inwazji Polski na Wielką Brytanię. Wydarzenia kulturalne i artystyczne organizowane w Londynie, Edynburgu, Glasgow, Belfaście, Liverpoolu, Oxfordzie i wielu innych miastach umożliwiły brytyjskiej publiczności kontakt z pracami polskich artystów, polskimi filmami, spektaklami i muzyką. Sporo uwagi poświecono także architekturze, prezentując min. wystawy: „Open: Poland – architektura i tożsamość” będącą próbą analizy ważniejszych współczesnych budynków i awangardowych projektów zmieniających oblicze polskich miast, „Polska architektura awangardowa i wydawnictwa architektoniczne w latach 1920-40” oraz „Renoma: Reflection of Wrocław City”, przybliżającą losy zbudowanego w 1930 r. domu towarowego Wertheim (dzisiejsza Renoma), zmodernizowanego na podstawie projektu Maćków Pracowni Projektowej (realizacja to była nominowana w naszym plebiscycie w kategorii „nowe i stare”).

„Największe nadzieje” 2009 r. wzbudził ubiegłoroczny laureat nagrody Pritzkera, Peter Zumthor, który zapowiedział, że podejmie się wykonania projektu przebudowy dawnej kieleckiej synagogi na centrum spotkań i religii. Reakcji miłośników architektury trudno się dziwić – nazwisko Zumthora wydaje się gwarancją stworzenia przemyślanej, dopracowanej w każdym szczególe architektury najwyższej próby.

Typują eksperci
Oprócz plebiscytu publiczności zorganizowane zostało także głosowanie ekspertów. Była to ta sama grupa osób, która doradzała przy wyborze nominacji. W niektórych kategoriach głosy specjalistów potwierdziły opinie publiczności. Było tak zarówno w przypadku podwrocławskiego domu „Złamana stodoła”, który w swojej kategorii okazał się bezkonkurencyjny, hotelu Andels w Łodzi i hali sportowej w Bytomiu. Podobnie jak publiczność, eksperci głosowali także na realizację w przestrzeni publicznej, za najlepszą uznając warszawski Skwer Hoovera, a także w dziedzinie ekologii, (zieloną) palmę pierwszeństwa przyznając kościołowi w Tarnowie nad Wisłą. W kategorii „wydarzenie roku” typowany przez Czytelników Polska! Year zajął ex equo pierwsze miejsce z innym prestiżowym eksportem kultury polskiej na Wyspy – instalacją Mirosława Bałki w hali turbin Tate Modern. Podobnie było z „nadzieją roku”. Tu zapowiedź przebudowy kieleckiej bożnicy przez Petera Zumthora podzieliła się najwyższym stopniem podium z planami budowy Centrum Dialogu „Przełomy” w Szczecinie, zaprojektowanego przez katowicką pracownię KWK Promes Roberta Koniecznego.

Zdecydowane różnice pojawiły się tylko w dwóch kategoriach: architektury biurowej i obiektów służących kulturze i nauce. W pierwszej z największym uznaniem ekspertów spotkał się zespół eleganckich, prostych budynków biurowych „Cristal Park” w Warszawie, zaprojektowany przez JEMS Architektów, w drugiej zaś szala zwycięstwa przechyliła się na korzyść Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie – budynku-śmigła realizowanego według koncepcji niemieckiej pracowni Pysall.Ruge Architekten i Bartłomieja Kisielewskiego.

Kolejny plebiscyt Polska Architektura XXL już za rok.